...Αδελφοί μου σήμερα, ας μαθητεύσουμε αυτήν την ώρα που συν Θεώ θα διαρκέσει τούτο το φτωχό και αδέξιο ομίλημα. Να φύγουμε από εδώ όλοι, γνωρίζοντας ποιος είναι αυτός ο Λόγος, με το Λ κεφαλαίο…Δεν είναι αδελφοί μου για τους άλλους, τους σπουδαγμένους μόνο αυτά. Είναι για όλους εμάς, τους βαπτισμένους Χριστιανούς Ορθοδόξους, τους κληρονόμους της Ουρανίας Βασιλείας. Όλα τα…εν δυνάμει και κατά την προαίρεσή μας και τον αγώνα μας, πνευματικά πριγκιπόπουλα!
Διάσπαρτα μέσα στην καθημερινή λειτουργική μας ζωή τόσα αιώνια ρήματα, στα αναγνώσματα τα αγιογραφικά( Καινή και Παλαιά Διαθήκη), στα βιβλία που καθημερινά όλον τον ενιαυτό, είναι ανοιγμένα μπροστά μας…πολλά δε τα γνωρίζουμε και από στήθους…
«Θεός εφανερώθη εν σαρκί…» (Α΄ Τιμ. γ΄ 16)!
«Ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν», και «εωράκαμεν αυτόν τοις οφθαλμοίς ημών και αι χείρες ημών εψηλάφησαν» (Ιω. α΄ 14, Α΄ Ιω. α΄ 1-2)
και τόσα Αναστάσιμα Θεοτοκία και απολυτίκια…
Τὸ ἀπ' αἰῶνος ἀπόκρυφον, καὶ ἀγγέλοις ἄγνωστον Μυστήριον· διὰ σοῦ Θεοτόκε τοῖς ἐπὶ γῆς πεφανέρωται, Θεὸς ἐν ἀσυγχύτῳ ἑνώσει σαρκούμενος, καὶ Σταυρὸν ἑκουσίως ὑπὲρ ἡμῶν καταδεξάμενος· δι' οὗ ἀναστήσας τὸν Πρωτόπλαστον, ἔσωσεν ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ὁ κλίνας τῇ καταβάσει τοὺς οὐρανούς, χωρεῖται ἀναλλοιώτως ὅλος ἐν σοί, ὃν καὶ βλέπων ἐν μήτρᾳ σου, λαβόντα δούλου μορφήν, ἐξίσταμαι κραυγάζειν σοι· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.
Του Γαβριήλ φθεγξαμένου σοι Παρθένε το Χαίρε, συν τη φωνή εσαρκούτο ο των όλων Δεσπότης, εν σοι τη αγία κιβωτώ, ως έφη ο δίκαιος Δαυϊδ, εδείχθης πλατυτέρα των ουρανών, βαστάσασα τον Κτίστην σου. Δόξα τω ενοικήσαντι εν σοι, δόξα τω προελθόντι εκ σου, δόξα τω ελευθερώσαντι ημάς δια του τόκου σου.
Τόν συνάναρχον Λόγον Πατρί καί Πνεύματι, τόν εκ Παρθένου τεχθέντα εις σωτηρίαν ημών, ανυμνήσωμεν πιστοί καί προσκυνήσωμεν, ότι ηυδόκησε σαρκί, ανελθείν εν τώ σταυρώ, καί θάνατον υπομείναι, καί εγείραι τούς τεθνεώτας, εν τή ενδόξω Αναστάσει αυτού.
Χαῖρε Πύλη Κυρίου ἡ ἀδιόδευτος, χαῖρε τεῖχος καὶ σκέπη τῶν προστρεχόντων εἰς σέ, χαῖρε ἀχείμαστε λιμήν, καὶ ἀπειρόγαμε, ἡ τεκοῦσα ἐν σαρκί, τὸν Ποιητήν σου καὶ Θεόν, πρεσβεύουσα μὴ ἐλλείπῃς, ὑπὲρ τῶν ἀνυμνούντων, καὶ προσκυνούντων τὸν τόκον σου.
Πάντα υπέρ έννοιαν, πάντα υπερένδοξα, τα σα Θεοτόκε μυστήρια, τη αγνεία εσφραγισμένη, και παρθενία φυλαττομένη, Μήτηρ εγνώσθης αψευδής, Θεόν τεκούσα αληθινόν, αυτόν ικέτευε σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Σε την μεσιτεύσασαν την σωτηρίαν του γένους ημών, ανυμνούμεν Θεοτόκε Παρθένε, εν τη σαρκί γαρ τη εκ σου προσληφθείση, ο Υιός σου και Θεός ημών το δια Σταυρού καταδεξάμενος πάθος, ελυτρώσατο ημάς, εκ φθοράς ως φιλάνθρωπος.
Υπάρχει μια παράξενη αντίφαση, που πονά βαθιά όσους προσπαθούν ακόμη να αισθανθούν με τα πνευματικά αισθητήρια, να ακούσουν με τα ώτα της ψυχής: κάθε Κυριακή, κάθε Γιορτάδα, ανοίγουμε το στόμα μας και ψέλνουμε λόγια που θα μπορούσαν να αναστήσουν πέτρες και να μετακινήσουν βουνά… ύμνους αχειροποίητους ακόμα, κείμενα γραμμένα από Αγίους, Αυτοκράτορες, Μοναχούς, πνευματοφόρους και όμως, τις περισσότερες φορές τα προφέρουμε μηχανικά, χωρίς νου, χωρίς καρδιά, χωρίς επίγνωση. Ψέλνουμε το «Ὁ Μονογενής Υἱός και Λόγος τοῦ Θεοῦ…» ενώ πολλοί από εμάς δεν ξέρουμε ποιος είναι ο Λόγος. Ψέλνουμε το «Ἄξιόν ἐστιν…» χωρίς να κατανοούμε γιατί η Παρθένος ονομάζεται Πλατυτέρα τῶν Ουρανών. Ακούμε «Τὸ ἀπ’ αἰῶνος ἀπόκρυφον Μυστήριον» και δεν αναρωτιόμαστε ποιο ήταν αυτό το μυστήριο. Προφέρουμε το «Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε» και δεν ξέρουμε σε ποιο βάθος οδηγεί ο Αρχαγγελικός χαιρετισμός.
Κι έτσι, μέσα στους Ναούς μας, αντί να αντηχεί και να απηχεί η γνώση Της Αλήθειας, ακούγεται ένας γλυκός μεν αλλά κούφιος, κενός ψαλμός. Οι λέξεις πάλλονται και ακούγονται δυνατά, μα η καρδιά σιωπά. Ο Θεός δεν μας καλεί να τον τραγουδήσουμε…αλλά να τον ζήσουμε αφού πρώτα όμως τον γνωρίσουμε.
Αν σταθούμε για λίγο, αν σωπάσουμε τις συνήθειες, αν αφουγκραστούμε τα ίδια τα λόγια που λέμε, θα ανακαλύψουμε ένα γεγονός φοβερό:
Οι ύμνοι μας δεν είναι ποιητικές συλλογές και εμπνεύσεις στολισμένες από μελουργήματα των Θεοπνεύστων μελωδών…αλλά αποκαλύψεις του Ζώντος Θεού …του Θεού Λόγου!
Κάθε λέξη τους είναι σμιλεμένη από το Πνεύμα το Άγιο. Κάθε φράση είναι απόσταγμα ομολογίας Ιερών Συνόδων, στάλα από αίμα θαρσαλέων και ανυποτάκτων μαρτύρων, νάμα από την αμετασάλευτη εις τους αιώνες σοφία των Αγίων Πατέρων.
Γιατί τι λέμε όταν λέμε:
«Θεὸς ἐν ἀσυγχύτῳ ἑνώσει σαρκούμενος»;
Ομολογούμε ότι ο Θεός, ο άναρχος, ο αχώρητος, εισχώρησε στα όρια της σάρκας χωρίς να χάσει τίποτε από το άναρχο και το αχώρητό Του.
Τι λέμε όταν ψάλλουμε:«Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ…»;
Ομολογούμε ότι μια γυναίκα έγινε θρόνος του Αχωρήτου, μήτρα του Δημιουργού, Ναός ζωντανός της άκτιστης δόξας.
Τι ομολογούμε όταν αναφωνούμε:«Χαῖρε Πύλη Κυρίου ἡ ἀδιόδευτος…»;
Πως Εκείνη από την οποία πέρασε ο Θεός έγινε Πύλη που κανένας θνητός δεν διέβη, πως το θαύμα της Παρθενίας είναι κρύσταλλο ακατάλυτο.
Τι λέμε όταν ψέλνουμε:«Τόν συνάναρχον Λόγον Πατρί καί Πνεύματι…»; Συνάναρχος και Συναϊδιος.
Διακηρύσσουμε ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε απλώς από την Παρθένο, αλλά ότι Αυτός που γεννιέται έχει την ίδια άναρχη αιωνιότητα με τον Πατέρα και το Πνεύμα. Έχει 2 γεννήσεις ο Χριστός μας. Μια την άχρονη και μια την άσπορη…Η μόνη αγνή και άχραντος Παρθένος, η Θεόν ασπόρως(όχι αφράστως που κάποιοι λένε…φοβόμαστε τις λέξεις….και κάναμε τους βαρβάρους εναντίους κλπ κλπ) κυήσασα πρέσβευε υπερ του σωθήναι και ελεηθήναι την ψυχήν του δούλου σου…
Και όμως…
Αν ρωτήσουμε σε έναν τυχαίο Ναό μας εκατό εκκλησιαζόμενους, ποιος είναι ο Θεός Λόγος, τι σημαίνει «ασύγχυτη, άσπορη ένωση», γιατί η Θεοτόκος είναι Θεοτόκος, τι συνέβη στον Σταυρό, ποια είναι τα δύο φύσεις του Χριστού… φοβόμαστε πως, ίσως μόνον οι πέντε, το πολύ, θα γνωρίζουν.
Οι υπόλοιποι απλώς θα επαναλαμβάνουν και θα επαναλαμβάνουν. Και εκεί γεννιέται ένας τόσο υπαρκτός κίνδυνος πολλών αιώνων: να πλάθουμε έναν «δικό μας Χριστό» όχι τον Άναρχο, τον Αϊδιο, τον Προαιώνιο, όχι τον Τριαδικό, όχι τον Λόγο που έγινε Σάρκα, όχι τον Θεάνθρωπο Ιησού, τον Αναμενόμενον, Σωματούμενον Θεόν, που προεκήρυξαν αιώνες πριν με τρόπο αναντίλεκτο οι προφήτες με αναρίθμητα γραφτά τους, βλέποντας με την πνευματική τους διόραση το σωτήριον όλων των λαών, αλλά έναν Χριστούλη, συναισθηματικό με ενσυναίσθηση και συμπερίληψη, ψυχολογικό, βολικό. Έναν Χριστό που μοιάζει στις φαντασίες μας και όχι στις Γραφές και στους Πατέρες. Έναν Χριστό των αιρετικών όλων των εποχών, από τους μονοφυσίτες έως τα σύγχρονα πνευματικά υποκατάστατα.
Και όμως η Εκκλησία μας δεν μας εγκατέλειψε στην άγνοια. Κάθε ύμνος είναι δάσκαλος. Κάθε μεγαλυνάριο είναι θεολογική σχολή. Κάθε Λειτουργία είναι χειροπιαστή κατήχηση. Οι θησαυροί είναι μπροστά μας...Εμείς δεν σκύβουμε να τους ανοίξουμε. Πλησιάζει και πάλι ο καιρός όπου θα σταθούμε μπροστά στο απερίγραπτο μυστήριο, στο άρρητο κοσμοχαρμόσυνο γεγονός της Σαρκώσεως. Σε λίγες ώρες θα ψάλλουμε για τον Θεό που «ἐκ Μαρίας τῆς Παρθένου ἐνανθρωπήσαντα», για Εκείνον που «κλίνας τῇ καταβάσει τοὺς οὐρανούς» χώρεσε στη μήτρα μιας κόρης της Ναζαρέτ. Πώς να σταθούμε μπροστά σε τέτοια μυστήρια με άδεια καρδιά; Πώς να ψάλλουμε για την ενανθρώπηση χωρίς να γνωρίζουμε ποιος είναι Αυτός που έλαβε δούλου μορφή (Φιλιπ. 2,7) για να μας ελευθερώσει; Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων, ο βασιλεύς των ουρανών, και ποιητής των όλων. Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν. Βασιλεύς των όλων και Κύριος ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαι. Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρετε, τάξεις των Αγγέλων ευφραίνεσθε. Τα λεγόμενα Βυζαντινά κάλαντα. Πόσες δογματικές αλήθειες μέσα σε ελάχιστες γραμμές…
Και μιας και βρεθήκαμε νοερώς στο Βυζάντιο…
Στον Ιουστινιανό αποδίδεται το περίφημο δογματικό τροπάριο «Ο μονογενής υιός και λόγος του Θεού». Ο ύμνος αυτός θεωρείται η ορθόδοξη απάντηση του Ιουστινιανού στις κατηγορίες που του είχαν προσάψει για μονοφυσιτισμό.(και οι οποίες δυστυχώς ακόμα και σήμερα αλίμονο…αναπαράγονται …)
Για το λόγο αυτό το τροπάριο αυτό εκφράζει τα δογματικά αποστάγματα τριών Οικουμενικών Συνόδων. Σήμερα ψάλλεται σε κάθε Θεία Λειτουργία και είναι τόσο αγαπητός και λαοφιλής
«Ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού αθάνατος υπάρχων, και καταδεξάμενος διά την ημετέραν σωτηρίαν σαρκωθήναι εκ της αγίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, ατρέπτως ενανθρωπήσας, σταυρωθείς τε, Χριστέ ο Θεός, θανάτω θάνατον πατήσας, είς ών της Αγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τώ Πατρί και τώ Αγίω Πνεύματι, σώσον ημάς.»
Ο ύμνος αυτός δεν έπεσε από τον ουρανό σαν άγνωστη βροχή. Γεννήθηκε μέσα σε εποχές αναταραχής, μέσα σε χρόνια που οι καρδιές και οι Θεολόγοι ομολογητές πάλευαν με δαιμονοκίνητους Θεομάχους να φυλάξουν αλώβητο το μυστήριο του Χριστού. Κι ο Θεός ανέστησε τότε έναν άνθρωπο που, αν και φορούσε στέμμα, κρατούσε στην ψυχή του το ταπεινό φρόνημα μοναχού: τον μέγα Ιουστινιανό.
Αυτός, που κυβερνούσε λαούς και σύνορα, έπλασε με τη γραφίδα του νου έναν ύμνο πιο ισχυρό κι από τα τείχη που οικοδόμησε… ύμνο όπου χωρά ολόκληρη η ορθόδοξη πίστη. Είναι μια σύνοψη της Ορθόδοξης πίστης μας. Τον γνωρίζουν όλοι μικροί και μεγάλοι…Επανάληψη γαρ μήτηρ μαθήσεως…Αλλά μάθηση καρδιακή ή μηχανική; Με τα χείλη της καρδιάς ή της ψυχής; Κοινώς κατανοούμε τι ψέλνουμε εκείνη την ώρα;
Δεν είναι απλό τροπάριο…Είναι ένας ποταμός Θεολογίας. Μία τεράστια πρόταση, με έναν βαθύ ανασασμό και μια κατάληξη σπαραγμό: Σώσον ημάς! Μέσα σε λίγες μόνο φράσεις περνάει μπροστά μας ολόκληρο το μυστήριο της ενανθρώπησης:
Ο Θεάνθρωπος, ο Υιός ο Άναρχος, ο Αθάνατος, ο Γεννητός αλλά όχι κτιστός, ο οποίος χωρίς να αλλάξει, χωρίς να απομακρυνθεί από τα άνω, και χωρίς να λείψει στιγμή από τα κάτω, χωρίς να μικρύνει την Θεότητά Του, φόρεσε την σάρκα μας και περπάτησε τον δρόμο του ανθρώπου μέχρι τον γολγοθά και τον Σταυρό.
Και εκεί, πάνω στο Ξύλο που δίνει Ζωή, πάτησε τον θάνατο με τον ίδιο τον θάνατό Του, δείχνοντάς μας ότι η ζωή δεν είναι στιγμιαία έκλαμψη, αλλά δώρο αιώνιο….
….Στα αλήθεια αδελφοί πόσες φορές δεν έχει αποκαλυφθεί πολυμερώς και πολυτρόπως με την θαυμαστή προστασία Του σε όλους μας, μεσούσης της ημέρας και εμείς συνεχίζουμε να ασφαλίζουμε τα μάτια μας και να μην θέλουμε να γνωρίσουμε τον Παντευεργέτη μας; Η αγνωσία του Θεού είναι ότι πιο θλιβερό υπάρχει σε αυτή την ζωή
…εἰ ἐγνώκειτέ με ( Ιωάν.14,7)λέει με παράπονο ο Χριστός μας στους μαθητές του στο μυστικό δείπνο! Τοσούτον χρόνον μεθ' υμών και ουκ εγνωκάς με Φίλιππε;( Ιωάν.14,9)Λέει πιο κάτω στο κατά Ιωάννην…Αν με γνωρίζατε…
Πόσους χρόνους και εμείς αδελφοί μου με τον Χριστό δίπλα μας και δεν καταλάβαμε τίποτα για Εκείνον! Μοιάζουμε με τους Αθηναίους παππούδες μας, εκεί στο βωμό του άγνωστου Θεού! Τον φτιάξαμε όπως μας βόλευε, σύμφωνα με τα δικά μας θέλω. Τον αλλοιώσαμε και δεν μεριμνήσαμε πότε να κάνουμε μία ουσιαστική γνωριμία μαζί Του!....
….Και ο Θεάνθρωπος είναι ακόμα στον Σταυρό και απευθύνει τους λόγους του σε όλους μας! Ο Ιησούς Χριστός! Ο Θεός Λόγος! Ο Αυτός χθες και σήμερον και εις τους αιώνες! Να κάτι όμως που καταφέραμε να αλλάξουμε εμείς οι σύγχρονοι αποστάτες που δεν χορταίνουμε να Τον πικραίνουμε! Εκείνος ο λόγος του Θεανθρώπου πάνω στον Σταυρό, εκείνο το ψαλμικό από τον 21ο: "…ὁ Θεός μου, πρόσχες μοι· ἵνα τί ἐγκατέλιπές με; μακρὰν ἀπὸ τῆς σωτηρίας μου οἱ λόγοι τῶν παραπτωμάτων μου. " φαντάζει να αντιστρέφεται στις Θεοστυγείς μέρες μας…Άνθρωπε γιατί με εγκατέλειψες; Που ψάχνεις να βρεις αυτό που σου προσφέρεται άφθονο και περίσσιο από την πηγή της Ζωής, της Υπομονής, της Ελπίδας; Ορίζοντας ορθάνοιχτος μπροστά στα μάτια σου το αιώνιο και εκείνα αλλού κοιτούν, φτάνοντας ως της φαύλης ηδονής τα απροσπέλαστα αδιέξοδα…Άνθρωπε γιατί με εγκατέλειψες;...
Νώντας Σκοπετέας
Αποσπάσματα από ομότιτλο Χριστουγεννιάτικο ομίλημα.
Χριστούγεννα 2025
